انگاره های ذهنی یا اسکیما

انگاره چیست ؟

انگاره های ذهنی مجموعه ای تعمیم یافته از دانش هستند که ذهن ما را سامان دهی می کنند.

انگاره های اجتماعی پاسخ های ذهنی هستند که ما از دانش اجتماعی بر مبنای تجربه های گذشته داریم(عاملی،جزوه درسی).

انگاره های ذهنی براساس شناخت اجتماعی

حوزه روانشناسی اجتماعی که به نحوه تفکر افراد درباره دیگران و جهان اجتماعی متمرکز می شود ، شناخت اجتماعی نامیده می شود. محققان شناخت اجتماعی به مطالعه درمورد اینکه چگونه مردم نسبت به خود و دیگران حساس می شوند تا قضاوت کنند؟می پردازند(Yanine&other).شناخت اجتماعی زیربنایی از روانشناسی اجتماعی است سه موضوع در شناخت اجتماعی عبارتند از:

1-خساست های ذهنی یا محدودیت های ذهنی2-تمایل به تفکر لحظه ای و تفکر تاخیری(تدبیری)3-احترام به نفس یا عزت نفس(1)

محدودیت های ذهنی و تفکر لحظه ای

در روانشناسی شناختی و شناخت اجتماعی این ایده وجود دارد که توانایی افراد در پردازش اطلاعات محدود است یا ممکن است افراد تمایلی به تلاش ذهنی زیادی برای فکر کردن در مورد چیزی نداشته باشند.به همین دلیل ممکن است از میانبرهایی برای پردازش اطلاعات استفاده کنند این میانبرها شامل قواعد و استراتژی های ساده در مقابل اطلاعات بالقوه و پیچیده هستندبنابراین به کارگیری میانبرها اگرچه از نظر زمان کارآمد هستند اما ممکن است اغلب به خطا و سوگیری منجر شوند(Pennington,2012).

محدودیت های ذهنی ممکن است با تصمیم گیری سریع یا قضاوت و استفاده از حداقل تلاش ذهنی مشخص شود.همه ما در به کارگیری تمام اطلاعاتی که ازدنیای اجتماعی خود دریافت می کنیم نمی توانیم عملکرد خوبی داشته باشیم و همه آن ها را به کار بگیریم از این رو ، ممکن است از طرحواره های اجتماعی استفاده کنیم تا در مواجهه با اطلاعات پیچیده و بزرگ ، سریع تصمیم بگیریم یا قضاوت کنیم (همان)انگاره ها بعنوان یک مفهوم پایه در ابتدا توسط یک روانشناس بریتانیایی به نام فردریک بارتلت و بعنوان بخشی از نظریه یادگیری وی به کار گرفته شدند برای مثال، تحقیقات مشهور و تاثیرگذار او درمورد نحوه یادآوری داستانهاست. او از داستانهایی مانند «جنگ ارواح» استفاده کرد که در آن از مردم خواسته  می شد یک متن کوتاه را بخوانند و سپس آنچه را که می توانند در مورد آن به خاطر بیاورند را بنویسند.(Pennington,2012) نتایج حاکی از آن بود که آزمودنی ها در این تکلیف با توجه به انتظارات فرهنگی خود، داستان را با تحریف به یاد می آوردند. نتیجه گیری بارتلت آن بود که فرد به هنگام یادآوری، گذشته را با توجه به فهم خود از جهان یعنی با به کار گیری )طرحواره ها) بازسازی می کند)عبدالهی،نصیری:1380).بنابراین طرحواره یک الگوی ذهنی یا بازنمایی از هر یک از چیزهای مختلفی است که ما در زندگی روزمره با هم روبرو می شویم و ما بر اساس اطلاعات نسبتاً کمی قضاوت های لازم را درباره دیگران به سرعت انجام می دهیم(Yanine&other).از طرف دیگر ایجاد یک ویژگی تفکرانه به زمان و تلاش ذهنی نیاز دارد ، اما باعث می شود که قبل از تصمیم گیری در مورد علت (های)چیزی ، با دقت فکر کنیم. دو عامل برای تشویق چنین ویژگی وجود دارد : اینها انگیزه و توانایی هستند.(Pennington,2012)

اگر فاقد انگیزه هستید،احتمالاً دارای تفکر لحظه ای هستید ،اگر انگیزه دارید که بیشتر بدانید یا به طور کامل تر در مورد مسائل فکر کنید ، تفکرتاخیری نتیجه خواهد گرفت. به همین ترتیب درمورد توانایی نیز اینگونه ست، اگر در مورد یک چیزی خاص توانا و آگاه باشید ، بیشتر درگیرتفکرلحظه ای هستید.

اما سوال اینجاست که چرا کارشناسان در بیشتر مواقع پاسخ سریع می دهند؟

زیرا آنها می دانند درمورد چه صحبت می کنند؟ آنقدر بر موضوعات اشراف دارند که اغلب قبل از صحبت کردن نیازی به تفکر تاخیری  ندارند(همان منبع).

اسکیما و ارتباط آن با عزت نفس                                                                

 ارزیابی ما از خودمان برای شناخت اجتماعی از اهمیت اساسی برخوردار است ، زیرا چگونگی فکر کردن در مورد خودمان ، به شدت تحت تأثیر نحوه صحبت دیگران و رفتار با ما قرار می گیرد. فردی که دارای عزت نفس بالایی است ،  قادر به توانایی ، داشتن اعتماد به نفس است و ممکن است فرد با عزت نفس پایین برعکس باشد.

طرح خودباوری  نه تنها می گوید من کی هستم؟ همچنین می گوید من خوب هستم یا بد؟ این در مورد یک نگرش نسبت به خود یا ارزیابی شخص از خود است که ممکن است زیاد باشد ، یا بی طرف باشد یا منفی باشد(Uk:2018).

انگاره های ذهنی در ارتباط میان فرهنگی

به نظر می رسد در ارتباطات بین فرهنگی اسکیماهای فرهنگی به طور مستقیم در مورد سایر مردم به عنوان «دیگری» نیست بلکه چیزهایی است که در میان «ما» در مقابل« دیگری» به اشتراک گذاشته می شود. (شریفیان، ۲۰۰۳).افراد برخی ملیت ها در باره افراد سایر ملتها، نژادها، فرهنگ ها، مذهبها و حتی افراد جنس مخالف تصورات قالبی خاصی دارند. این قالب های فکری گاه از واقعیت فاصله می گیرند و زمینه پیشداوری و تبعیض را فراهم می کنند (کریمی، ۱۳۸۵).بطور کلی در ایران با آمدن نام افغانی و افغانستان انگاره هایی همانند: فقیر، همجنس باز، بیماری واگیردار و سطح پایین در سواد، بهداشت، آموزش و... تداعی می شود و این باعث مانع در برابر ارتباطات بین فرهنگی می شود که این انگاره ها نیز به براساس محدودیت های ذهنی و عدم تفکر تاخیری ست .

 

رسانه ها هم در شکل گیری و هم در اصلاح این انگاره ها و قضاوت ها نقش دارند برای مثال در فیلم میوه ممنوعه و فیلم های دیگراکثریت مردم افغانستان در ایران کارگر می باشند و بالطبع جزو طبقه پایین، می باشند اما از طرف دیگر کاربران رسانه های اجتماعی در مقابل چنین توهینی با پست ها و هشتک های مختلف به مخالفت پرداختند.

 

 

بنابراین گاهی این انگاره ها در ارتباط با دیگران و تجربه شکل می گیرند و گاهی در سطح وسیع تر به کمک رسانه ها به وجود می آیند برای مثال درباره بیماری کرونا ،انگاره های نادرستی درمورد چینی ها به وجود آمده است انگاره هایی چون ویروس چینی یا ویروس ساخت چین بنابراین ما هنگام بحث در مورد طرحواره ها باید بدانیم که انگاره ذهنی چیست؟ شناخت انگاره ها به ما کمک می کند تا با شناخت عمیق، جهان ، مردم ، فرهنگ ها و حتی خودمان را درک می کنیم .

منابع

• عاملی، سید سعید رضا، جزوه درسی.
• عبدالهی،عبدالحسین؛نصری مقدم،شایسته(۱۳۸۰)بازخوانی و بازشناسی کاذب کلمات و محرک های تصویری ارائه نشده،تازه های علوم شناختی،سال۳ شماره ۱و۲.
• دادگران،سیدمحمد؛حکیمی،شیما(۱۳۹۰) آثار ارتباطات میان فرهنگی زوج های ایرانی و فرانسوی عضو انجمن دوستی ایران و فرانسه ساکن تهران بر انگاره های ذهنی و کاهش حساسیت بین فرهنگی،پایان نامه،دانشگاه آزاد اسلامی.

           https://nobaproject.com/modules/social-cognition-and-attitudes

• Pennington, D. C. (2012). Social cognition. Routledge.

• 249.https://www.tasnimnews.com/fa/news/1393/04/21/410032/6
• Essays, UK. (November 2018). Cognitive schemas and there relationship with self esteem. Retrieved from https://www.ukessays.com/essays/psychology/cognitive-schemas-and-there-relationship-with-self-esteem-psychology-essay.php?vref=1