بازنمایی رسانه ای از بیماری کرونا

مقدمه

از نظر ریچارد بازنمایی در رسانه ها عبارت است از نحوه ساختی که رسانه های جمعی از جنبه هایی از واقعیت مثل افراد، مکانها، اشیا، اشخاص، هویت های فرهنگی و دیگر مفاهیم مجرد می سازد. تجلی و نمودار شدن باز نمایی ها ممکن است به صور گفتاری، نوشتاری یا تصاویر متحرک باشد(احمدی،جواهری:1396).جریان مداوم و مکرر بازنمایی رسانه ها از جهان واقع به طرز قوی بر ادراکت ها و کنش های مخاطبان تأثیر می گذارد، زیرا فرض بر این است که این بازنمایی ها عین واقعیت است (مهدی زاده، ۱۳۸۴ : ۱۲۶-۱۲۷).معانی و مفاهیم موجود در پیام هایی که از شیوع بیماری کرونا در رسانه ها انتشار یافته اند اساس این بازنمایی را شکل می دهد که در آن می توان به یک سری اطلاعات نادرست از سیاست های رسانه ای در رابطه با این بیماری پی برد.

بازنمایی رسانه ای کرونا در چین

در بازنمایی از بیماری کرونا ، نمایشی خاص از این ویروس و کشورهایی که درگیر آن هستند در رسانه ها به وجود آمده است ؛ ترامپ چه در اخبار و چه در فضای مجازی از این بیماری به عنوان ویروس چینی یاد کرد و همچنین پومپو وزیر خارجه آمریکا کرونا را به چین ربط داده و بارها از این بیماری به عنوان «ویروس ووهان» نام برده است.

بنابراین،ساکن ووهان بودن یا حتی فقط چینی بودن «دیگری» خطرناکی تلقی می شود که ورود به آن ممنوع می شود و حتی عامل این شیوع می باشد و در نتیجه چنین روایت های خطرناکی به جای آنکه همدلی و همدردی برای قربانیان را به ارمغان آورد بیشتر موجب خشونت و نژاد پرستی می شود و در همین حال در فضای مجازی برای نشان دادن چینی ها به عنوان «دیگری»، دعوت به سرکوب خوردن خفاش ها و حیوانات دیگر کرده اند درحالی که خفاش ها در بسیاری از نقاط جهان از آفریقا تا اقیانوسیه مصرف می شوند؛ هال مفهوم "دیگری" را به عنوان یکی از مفاهیم بنیادین در بازنمایی می داند و بحث خود را با این سوال آغاز می کند که ما چگونه مردم و مکان هایی را که به وضوح "متفاوت" با ما هستند را نمایش می دهیم؟ و چرا "تفاوت" مفهوم مناقشه انگیز در بازنمایی است؟(مهدی زاده:1387).برای مثال هنگ کنگ در فضای مجازی عکس هایی از رستوران های چینی که در حال سرو موش های تازه متولد شده و سوپ خفاش ها هستند با هشتک هایی قرار می دهد.

در فیس بوک یک وبلاگ نویس تصویری از یک راننده را منتشر کرد که به مشتریان سرزمین چین خدمات ارائه نمی دهد و با پیامی بیان می کند«اگر شما چینی هستید از شما استقبال نمی شود زیرا شما همه ویروس ووهان دارید»یک تصویر گسترده با انتشار یک بنر در شانگهای با این پیام:«افرادی که از هوبئی برمی گردند همه وقت بمب هستند».تئوری بازنمایی اجتماعی بر این عقیده استوار است که وقتی جامعه با یک رویداد مهم روبرو می شود ، ایده های مشترک ، به مردم در توضیح و درک واقعه کمک می کند ،این ایده های مشترک اغلب از طریق رسانه ها تولید می شوند(Heffernan, Misturelli.,Thomson: 2011). و جریان مداوم و مکرر بازنمایی رسانه ها از جهان واقع به طرز قوی بر ادراکت ها و کشش های مخاطبان تأثیر می گذارد، زیرا فرض بر این است که این بازنمایی ها عین واقعیت است (مهدی زاده، ۱۳۸۴ : ۱۲۶-۱۲۷).

                                                                         

یک روزنامه دانمارکی کاریکاتوری با شکل ویروس کرونا به جای علائم نقشه جمهوری خلق چین منتشر کرد و همچنین مجله اکونومیست کره زمین ماسکی با پرچم چین منتشر کرده است«در رهیافت نشانه شناسی هر چیزی من جمله کلمات،تصاویر و خود چیزها می تواند به مثاله دال هایی برای تولید معنا به کارگرفته شود و به طورکلی روشی برای تحلیل چگونگی انتقال معنی به واسطه بازنمایی های بصری است.در این رهیافت بازنمایی شیوه ای تصور می شود که در آن کلمات در درون زبان به مثابه نشانه به کار گرفته می شوند(خالق پناه،165:1387).

از طرف دیگر اطلاعات در مورد ویروس کرونا به شدت در رسانه های اجتماعی چین کنترل می شود. سانسور محتوای COVID-19 در مراحل اولیه شیوع این بیماری آغاز شد آن ها با وارد کردن کلمات کلیدی در رابطه نکوهش دولت و برای حفظ چهره مثبت به سانسور پرداخته و اگر پیامی حاوی چنین کلماتی بود حذف می شود برای مثال در تصویر زیر از سانسور وی چت یک کاربر  تلاش می کند تا پیام های حاوی ترکیب کلمات کلیدی سانسور شده در رابطه با ویروس کرونا را  ارسال کند. کاربر دارای حساب کاربری چین پیام ها را دریافت نمی کند زیرا آنها شامل ترکیب کلمات سانسور شده هستند(Ruhan,Knockel,Nishihata:2020).

بازنمایی رسانه ای  کرونا در ایران

در صدا و سیمای ایران برای اینکه ثابت کنند اوضاع درمانی ایتالیا بدتر از ماست تصاویر مربوط به اسکان خیابانی مربوط به زلزله کرواسی را یه جای بیماران کرونایی پخش کردند و مدام روی آمار مرگ و میر بالا و ابتلا در ایتالیا و اسپانیا، هجوم مردم آمریکا و اروپا به فروشگاه‌ها و درگیری بین مردم برای دستمال توالت و صف کشیدن مردم آمریکا در صف خرید اسلحه در پی شیوع کرونا مانور داده می شود،پس می توان گفت باز نمایی شیوه ای است که از طریق آن واقعیت را واجد معنا می سازیم. همچنین معناهایی که درباره خودمان و دیگران و جهان پیرامونمان ایجاد می کنیم، از طریق باز نمایی با یکدیگر سهیم می شویم یا مورد مجادله قرار می دهیم (مهدی زاده، ۱۳۸۷: 16)

 

 

و از طرف دیگر رسانه هایی بی بی سی اخباری در رابطه با عدم توانایی مسئولان درمدیریت و سردرگمی آن ها در مواجهه با این ویروس،تصمیم های ناپخته و نسنجیده،مرگ و میر در رابطه با مصرف الکل و مشکلات بهداشتی ایران را بازنمایی می کنند همچنین آن ها با انتشار کلیپ هایی درباره کرونا گرفتن مسئولین ایران،گورهای دسته جمعی،تصاویر اماکن مذهبی و به ویژه شهر قم انواع متفاوتی از خبرهای غیر واقعی را منتشر می کنند.

بازنمایی از افراد مبتلا به کرونا

در فضای مجازی به افراد مبتلا به بیماری کرونا برچسب هایی نظیر بی احتیاطی، بی مبالاتی، بی مسئولیتی، زشت، تحقیرشدگی، سرزنش،طرد،تحقیر، مرگ و … به آنها داده می شود «در این راستا گافمن بیان می کند که بیشتر انسانها می کوشند تا برخی کارها را از دید افراد جامعه پنهان کنند و در نقش دیگری ظاهر شوند. لذا، یک نقش معین را به گونه ای کامل انجام نمی دهند»(مرادی،محمدتقی: 1389).

ایجاد ننگ برای کنترل شیوع فوق العاده بد است،این امر می تواند افراد را برای پنهان کردن بیماری به منظور جلوگیری از تبعیض سوق دهد ، می تواند افراد را از جستجوی مراقبت های بهداشتی باز دارد و می تواند مردم را از جستجوی رفتارهای سالم منصرف کند ، که همه اینها به گسترش ویروسی کمک می کند.

نتیجه گیری

در فضای مجازی کلیشه های منفی بسیاری که در اکثر مواقع اشتباه می باشد به آسیایی ها نسبت داده می شود و این منجر به شکل گیری یک دید منفی نسبت به این مردم می شود و نهایتا منجر به کنش ها و رفتارهای نامناسب می شود و نهایتا به ضعف در ارتباطات بین فرهنگی می شود.

همچنین بازنمایی صحیح این بیماری موجب افزایش آگاهی جامعه درباره پیشگیری از این بیماری  و افزایش کیفیت زندگی انسان ها می شود.

منابع

خواجه ئیان, داتیس, لبافی, & امیدی. (2019). رسانه و سلامت: شناسایی و تحلیل چارچوب‌های خبری در بازنمایی رسانه‌ای بیماری ام‌اس. فصلنامه مطالعات فرهنگ-ارتباطات, 20(46), 67-88.‎

مرادی، گلمراد؛محمدتقی،ایمان (1389). روش‌شناسی نظریه‌ی اجتماعی گافمن. فصلنامه علمی-پژوهشی زن و جامعه, 2(6), 59-78.‎

مهدی زاده، مهدی. (۱۳۸۷) «تحلیل محتوای بازنمایی های رسانه ای در جهان نابرابر»، مجله رسانه، شماره ۷۳، صص ۱۴۴-۱۲۷.

احمدی،محمد؛جواهری،فاطمه(1396)بازنمایی پدیده پلاسکو در رسانه تلگرام.دانشکده علوم انسانی و اجتماعی:دانشگاه خوارزمی.

Heffernan, C., Misturelli, F., & Thomson, K. (2011). The representation ofhighly pathogenic avian influenza in the Chinese media. Health, Risk & Society, 13(7-8), 603-620.

Ruan, L, Knockel, J, Crete-Nishihata , M(2020).Censored ContagionHow Information on theCoronavirus is Managed on Chinese Social Media.

https://fa.shafaqna.com/news/880138/

https://fa.shafaqna.com/news/881714/

https://www.theguardian.com/commentisfree/2020/feb/28/sensationalist-media-is-exacerbating-racist-coronavirus-fears-we-need-to-combat-it

ارتباطات بین فردی و بین فرهنگی در جامعه و جوامع کرونایی

                    

بیماری کروناویروس 2019 (COVID-19) یک بیماری تنفسی است،که می تواند از فردی به فرد دیگر گسترش یابد. این بیماری در ووهان ، استان هوبی چین، در دسامبر سال 2019 پدیدار شد که بسیار مسری است  ودر بخش هایی از چین و برخی کشورهای دیگر ظرف مدت 1 ماه به سرعت گسترش یافت .شیوع COVID-19 نه تنها در چین بلکه در سطح بین المللی  توجه جدی به وجود آورد(Luo and others:2020 ).

کرونا تنها سلامتی و جان انسان ها را به خطر نینداخته است بلکه بر روی ارتباطات افراد با یکدیگر و با دیگر کشورها و قومیت ها نیز تاثیر بسزایی گذاشته است.

که در  اینجا به چند پیامد ارتباطی ناشی از کرونا اشاره می کنم

مختل شدن ارتباطات(فیزیکی) بین فرهنگی بین المللی

روابط خارجی ایران با کشورهای دیگر از ابتدا تا کنون فراز و نشیب های زیادی پشت سر گذاشته است ؛امروزه  در پی شیوع کرونا، بسیاری از کشورها مرزهای خود را به روی کشورهای دارای این بیماری چون چین و ایران و ایتالیا را بستند و ارتباط فیزیکی محدود شد واز طرف دیگر ، مسافران کشورهایی چون اکوادور از مبدا ایران، چین، فرانسه، آلمان، ایتالیا، اسپانیا و کره جنوبی به قرنطینه منتقل می‌شوند و در نتیجه چنین اقداماتی حساسیت بین فرهنگی افزایش پیدا می کند ؛اولین و شاخص ترین تحقیقی که در باب «حساسیت بین فرهنگی»  به ذهن همه ما خطور می کندکه این طیف با توجه به ارزش های اجتماعی زمان و مکان تنظیم شده است بیانگر میزان تمایل یا عدم تمایل گروه های مختلف نسبت به یکدیگر است». به گویه هایی نظیر :

او را فقط به عنوان میهمان در کشورم می پذیرم.

او باید از کشورمان بیرون برود« عدم تمایل»(حکیمی ودادگران:1390).

بنابراین طبق این تعریف براساس مسری بودن بیماری کرونا اکثرکشورها ارتباط زمینی و هوایی خود را با ایران و چین و ایتالیا قطع کرده اند و ارتباطات (فیزیکی )کاهش یافته است؛ میلتونبنت، حساسیت بین فرهنگی را نوعی فر آیند توسعه تعریف میکند که فرد از طریق آن تواناییها و ظرفیتهای گسترده ای را برای همسانی با تفاوتهای فردی در خود توسعه میدهد. این دیدگاه به طور کلی بیانگر این مسئله است که توسعه ارتباطات بین فردی، منجر به کاهش حساسیتهای بین فرهنگی میشود(حکیمی و دادگران:1390).

مختل شدن ارتباطات بین فرهنگی در درون یک سرزمین مشترک

ارتباطات بین فرهنگی گاهی با تضاد و عدم انطباق فرهنگی همراه است که  ناشی از کلیشه ها و انگاره های ذهنی و...است برای مثال با شیوع ویروس کرونا برای اولین در قم،باعث شد تا به این شهر به منزله خطر توجه شد و در روزهای اول افراد در محیط هایی چون خوابگاه،دانشگاه و... با قمی ها ارتباط سانسور گونه برقرار می کردند و با تبلیغات برخی از افراد در فضای مجازی کلیشه های بسیاری درمورد مردم این شهر به وجود آمد که در سایر استان های کشور به مسافرین شهرهای قم و تهران حمله فیزیکی می کردند؛ بنابراین،کلیشه ها مانع برقراری ارتباط موفق می شوند،چرا که بیش از حد ساده،کلی و یا مبالغه آمیز هستند،کلیشه ها براساس سخن های نادرست،تحریف ها،و اغلب فرض های غلط می باشند،بنابراین تصویرهای نادرست از مردمی که با آن ها ارتباط برقرار می کنیم به وجود می آورند،کلیشه ها ارتباط بین فرهنگ ها را متوقف می کنند،چون عقاید و باورها را به حدی تکرار و تقویت می نمایند که اغلب جای «حقیقت» را می گیرند(حکیمی و دادگران به نقل ازسامووار و دیگران،396:1379).

به خاطر همین کلیشه ها، در طی هفته های گذشته چهره های مشهور سازمانی،دانشگاهی و پزشکی به دام تبلیغات رسانه ای علیه کرونا شدند و کامنت هایی مبنی بر رای به کرونا ،عدالت کرونا و... در فضاهای مجازی  انتشار می یافت .

تقویت گفتگوی بین فردی و گفتگوی بین فرهنگی در فضای مجازی

سینگ (2010) استدلال می کند که با ظهور اینترنت ، افراد به فضاهایی مراجعه می کنند که در زمان و مکان مستقر نیستند( Shuter,2012).با شیوع کرونا و اعلام قرنطینگی و تعطیلی مدارس و دانشگاه ها و سینما و از طرف دیگر با افزایش مرگ و میر ناشی از کرونا ،عطش مردم نسبت به دریافت اطلاعات بیشتر شد و درنتیجه ارتباط و گفتگوی بین فرهنگی افزایش پیدا کرد برای مثال وزیر بهداشت ترکیه اعلام کرده که از  طریق اپلیکیشن های اسکایپ یا زوم با ایران درباره نحوه مبارزه با کرونا تبادل از اطلاعات می کنیم.«اگرچه همکاری های مجازی ممکن است به گفتگوی بین فرهنگی منجر شود ، و شاید پیش زمینه گفتگو باشد ، اما این همکاری ها اغلب از عناصر گفتگوی لازم مانند همدلی و درک عمیق برخوردار نیستند»(Shuter,2012:7).

از طرف دیگر افراد مبتلا به کرونا پس از بهبودی در شبکه های مجازی چون اینستاگرام با گذاشتن استوری،لایو و پست با دیگر افراد به گفتگو می پردازند؛کوکس و هلن (1990 ). دو محقق استرالیایی، در یک پژوهش تجربی نشان دادند که ارتباطات تلفنی باعث بزرگ تر شدن شبکه اجتماعی میان افراد از طریق امکان برقراری ارتباطاتی که به طریقه چهره به چهره مقدور نیست، می شوند. در نتیجه تلفن همراه باعث گسترده تر شدن سطوح ارتباطی در روابط اجتماعی می شود. در ضمن تلفن همراه به تقویت روابط نزدیک میان افراد نیز کمک می کند،این کار از طریق برقراری روابط در زمان هایی که از نظر مکانی با یکدیگر فاصله دارند،انجام می شود (مسعودی و دیگران،6:1391).

همچنین در چنین بحرانی ساختار آموزش کشور نیز تغییر یافت و آموزش از کلاس های درس و فاصله ی نزدیک به کلاس مجازی انتقال یافت که دانشجو به صورت مداوم در دسترس استاد است و برعکس .

تقویت ارتباط میان فردی در خانه ها

ارتباطات میان فردی که عمدتا به صورت چهره به چهره از طریق کلامی و غیر کلامی انجام می شود، در برابر ارتباط جمعی قرار می گیرد ،ارتباط بین فردی از رفتارهای کلامی و غیر کلامی تشکیل شده که نحوه ترکیب آنها بر نفوذ پیام موثر است(فرخی و جعفری:1398).

در این فاجعه ی خطرناک کرونا،مکانی چون خانه اهمیت زیادی پیدا کرده است و با قرنطینه و در خانه ماندن، افراد به سمت ارتباطات خانوادگی رفتند و این مهمان ناخوانده از چین باعث شد افراد مفاهیمی چون ارتباط میان فردی،همدلی را درک کنند و همچنین به دلیل انتقال ویروس از فردی به فرد دیگر ارتباط میان فردی(فیزیکی ) آداب هایی چون دست دادن،بوس کردن و...دچار مختل شده اند. 

                                                                                                                     

منابع

1-حکیمی،شیما؛دادگران،سیدمحمد(1390).آثار ارتباطات میان فرهنگی زوج های ایرانی و فرانسوی عضو انجمن دوستی ایران و فرانسه ساکن تهران بر انگاره های ذهنی و کاهش حساسیت بین فرهنگی آن ها،پایان نامه،دانشکده روان شناسی و علوم اجتماعی گروه ارتباطات،دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز.

2-کوثری،مسعود؛ جوادی یگانه،محمدرضا؛خیرخواه،طاهره (1391).تلفن همراه و تاثیر آن در ارتباطات میان فردی جوانان دانشجو (مطالعه دانشجویان دانشگاه های تهران،مطالعات میان رشته ای در رسانه و فرهنگ،پؤوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی،سال دوم،شماره اول .

3-فرخی،میثم؛جعفری،زهرا(1398).مولفه های ارتباط میان فردی شعیان با اهل سنت از دیدگاه معصومین (ع)،فصلنامه علمی-پژوهشی شماره اول

4-Luo, H., Tang, Q. L., Shang, Y. X., Liang, S. B., Yang, M., Robinson, N., & Liu, J. P. (2020). Can Chinese Medicine Be Used for Prevention of Corona Virus Disease 2019 (COVID-19)? A Review of Historical Classics, Research Evidence and Current Prevention Programs. Chinese Journal of Integrative Medicine, 1-8.

5-https://www.aa.com.tr/fa/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C%D9%87/%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1-%D8%A8%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B4%D8%AA-%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C%D9%87-%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%AF%D9%84-%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA-%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%DA%A9%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%A7-%D8%A8%D8%A7-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D9%81%D8%B6%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%AC%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%D8%B5%D9%88%D8%B1%D8%AA-%D9%85%DB%8C-%DA%AF%DB%8C%D8%B1%D8%AF/1754374.

6-Shuter, R. (2012). Intercultural new media studies: The next frontier in intercultural communication. Journal of Intercultural Communication Research, 41(3), 219-237.